Wat is het doel?
Het doel is het aantrekkelijker maken om meer uren te werken voor wie dat wil en kan. In deze tijden van krapte op de arbeidsmarkt is het extra belangrijk om meer uren werken te stimuleren. Dat helpt het lerarentekort te verminderen. Daarnaast helpt een succesvolle aanpak ook om de tekort-gerelateerde werkdruk te verminderen.
Voor wie is het bedoeld?
De meerurenaanpak is bedoeld voor schoolbesturen die (verder) aan de slag willen gaan met het thema urenuitbreiding. Voor leraren, schoolleiders, schoolbesturen en andere geïnteresseerden geeft deze webpagina meer informatie en staan onderaan de antwoorden op veelgestelde vragen.
Wat is de meerurenaanpak?
De meerurenaanpak bestaat uit drie instrumenten. Die zowel apart als samen kunnen worden ingezet.
- De vraag om meer uren te werken is een vast onderdeel van personeelsgesprekken.
- Meerurenmaatwerk biedt leraren verschillende opties om meer uren te kunnen werken bijvoorbeeld een extra bedrag bovenop het salaris of snipperdagen.
- Er is een extra beloning voor leraren die zich aanbieden om in te vallen buiten hun reguliere rooster: de beschikbaarheidstoelage, een soort ‘piketdienst’.
Hieronder staat per instrument meer uitleg, een afweging van de kosten en baten en behulpzame tools om mee aan de slag te gaan. De inzichten en instrumenten zijn opgedaan met een kopgroep van elf schoolbesturen. Enkele ervaringen van deze schoolbesturen worden ook uitgelicht.
Wat is het?
Idealiter is er in elk personeelsgesprek tussen schoolleider en leraar aandacht voor het aantal werkuren en de mogelijkheid voor uitbreiding en/of andere invulling van het aantal uren. Hiervoor wordt ook de term ‘het goede gesprek’ gebruikt. Schoolleider en leraar bespreken met elkaar de mogelijkheden van de leraar om meer uren te gaan werken en welke voorwaarden daarbij passend zijn om dit te realiseren. Sommige schoolleiders doen dit al, anderen nog niet, blijkt uit onderzoek.
Tips voor het gesprek
Het is van belang dit gesprek zo open mogelijk in te gaan en te kijken naar de volgende vragen:
- Wat kan een leraar motiveren om meer uren te werken?
- Hoe is de balans tussen werk en privé?
- Welke mogelijkheden zijn er binnen de school om meer uren werken mogelijk te maken of de huidige hoeveelheid te behouden?
Uit de gevoerde gesprekken blijkt dat er vaak meer mogelijk is dan de leraar en schoolleider vooraf hebben bedacht. De bestuurder kan een rol spelen door duidelijkheid te geven over de spelregels en ruimte van de schoolleider.
Hoe verhoudt dit instrument van personeelsgesprekken zich tot het meerurenmaatwerk?
Bij meerurenmaatwerk biedt de schoolleider de leraar een duidelijk kader met opties die mogelijk zijn per werktijdfactor. Het ‘goede gesprek’ tussen schoolleider en leraar is de basis die wordt aangevuld met keuzeopties. Het verschil zit hem dus in de duidelijkheid vooraf. Voor iedereen is duidelijk wat meer uren werken kan opleveren. Wanneer alleen het goede gesprek wordt gevoerd is er meer maatwerk per leraar, maar is er ook minder transparantie naar andere leraren over wat er mogelijk is.
Wat kan het opleveren?
Pilots van Stichting Het Potentieel Pakken in het onderwijs en andere publieke sectoren laten zien dat het voeren van het goede gesprek helpt met urenuitbreiding. Cijfers over de opbrengsten lopen uiteen van 0-25% van de medewerkers die hun contract uitbreidden. Tot nu toe kunnen deze resultaten nog niet wetenschappelijk onderbouwd worden. In het Groeifondsproject van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de Universiteit Utrecht is ‘het goede gesprek’ 1 van de 7 interventies. In een pilot die Het Potentieel Pakken in de zorg heeft uitgevoerd is 9% van de medewerkers met wie het goede gesprek is gevoerd gemiddeld 4,7 uur meer gaan werken.
Wat kan ik doen?
Als schoolbestuurder:
Als u (verder) aan de slag wilt gaan met het goede gesprek staat hieronder een bundeling aan informatie. Daarnaast is er in de zorgsector een grote pilot geweest met uitkomsten die ook (deels) bruikbaar zijn in het onderwijs: Grotere contracten in de zorg.
Als schoolleider:
Er is informatie beschikbaar hoe je dit goede gesprek kan voeren en welke vragen je zou kunnen stellen in dit gesprek. Deze informatie is gemaakt door Het Potentieel Pakken voor de zorgsector in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport, het is ook bruikbaar voor het onderwijs. Zie hierbij het format dat gebruikt kan worden bij het voeren van het goede gesprek en een vraagplaat.
Verder is het belangrijk om rekening te houden dat er over het werken met een groter contract verschillende overtuigingen en beelden bestaan. Bijvoorbeeld dat wie meer gaat werken ook (veel) meer belasting zou gaan betalen. Veel van deze overtuigingen zijn gebaseerd op onjuistheden. Als schoolleider is het belangrijk om de juiste informatie te hebben en je leraar op de goede manier te kunnen informeren over wat meer uren werken voor hem of haar zou kunnen opleveren. Zie voor meer informatie over de financiële gevolgen van enkele voorbeeldsituaties de posters die onderaan de pagina bij ‘meer informatie’ staan.
Ervaringen
P&O medewerker schoolbestuur Zuid-Holland:
“Het gaat om het luisteren naar personeel zodat je weet wat ze nodig hebben. Het draait niet alleen om een bonus of om geld.”
“Na jarenlang het over het lerarentekort gehad te hebben wilden we kijken: wat kunnen we doen met de mensen die we hebben?”
Bovenschools directeur schoolbestuur Zuid-Holland:
“De bonus zit erin dat mensen gezien worden, en dat ze werk en privé kunnen combineren. Dan zijn ze ook bereid om veel voor de werkgever te doen.”
Schooldirecteur op po-school in Zuid-Holland:
“Werkdruk is een belangrijk thema. In de oude structuur zou je zeggen: iedereen moet om acht uur op school zijn en anders kun je niet werken. Maar een jonge moeder die haar eigen kind eerst naar school wil brengen, geven wij die ruimte. Daarna is ze beschikbaar voor de klas en dus inzetbaar. Dat zoeken we uit met individuele gesprekken en zo kan er ook naar ruimte gekeken worden voor scholing.”
Meer informatie: Beschikbaar materiaal
Hieronder staat het beschikbare materiaal om met het goede gesprek aan de slag te gaan. NB: Sommige producten zijn gericht op de zorgsector, maar ook bruikbaar voor het onderwijs.
- Voor schoolleiders antwoorden op veelgestelde (geld)vragen over meer uren werken van leraren. Veelgestelde (geld)vragen leraren
- De WerkUrenBerekenaar. Deze maakt inzichtelijk wat de financiële gevolgen zijn van meer of minder uren werken, door naast het salaris ook toeslagen, premies en belastingen te berekenen.
- Welke kaders zijn er bij het mogelijk maken van meer uren werken. Zie voorbeeld kaders. In dit document vindt u een lijst van punten waar u aan kunt denken als u kaders stelt.
Wat is het?
Meerurenmaatwerk is het aanbieden van een vaste samenstelling van keuzeopties (bonussen) per hoogte van de werktijdfactor. De schoolleider biedt de leraar maatwerk om extra uren te kunnen werken. Het ‘goede gesprek’ tussen schoolleider en leraar vormt de basis, en dat wordt aangevuld doordat voor iedereen duidelijk is welke vormen van maatwerk mogelijk zijn bij een dag extra werken. Bijvoorbeeld:
- meer geld
- meer flexibiliteit in het rooster
- andere taken
- tegemoetkoming in de kinderopvang
- extra snipperdagen
Er zijn vele combinaties en varianten te bedenken voor het vormgeven van dit maatwerk. Daarom wordt hiermee geëxperimenteerd.
Wat kan het opleveren?
Uit onderzoek van ResearchNed blijkt dat circa 25 procent van de parttime werkende leraren bereid is een dag per week meer te werken. De kosten-batenanalyse (businesscase) laat zien dat als alle scholen in het po met lerarentekorten meerurenmaatwerk bieden met een bonus, dit circa 1.900 fte kan opleveren. Namelijk netto 9.500 leraren die één dag (0,2 fte) meer gaan werken. De verwachting is dat dit aantrekkelijker en eenvoudiger in te passen is bij urenuitbreiding op de eigen school dan bij een andere school.
Uit een ander onderzoek van ResearchNed, onder circa 11.000 leraren in het po, vo en mbo, blijkt dat circa 10 tot 40 procent van de parttime werkende leraren te verleiden is om een dag meer te werken. Verschillende (leeftijds)groepen hebben verschillende wensen. Van de parttime werkende leraren is:
- 11 tot 45% te verleiden met netto extra geld (150 tot 400 euro netto per maand);
- 33% te verleiden met flexibelere tijden/verlof;
- 27% te verleiden met andere taken en;
- 18% (van de ouders met jonge kinderen) te verleiden met gratis kinderopvang.
De vraag is hoe dit potentieel te bereiken is. Daarom werkt OCW toe naar kennis over wat bewezen effectief is met meerurenmaatwerk met keuzeopties, in de vorm van een pilot.
Wat kan ik doen?
Benieuwd wat meerurenmaatwerk voor uw schoolbestuur kan opleveren? Neem contact met ons op via meeruren@minocw.nl. We kunnen dan een bussinescase maken met de verwachte kosten en opbrengsten.
- Wilt u verder experimenteren met meerurenmaatwerk? Neem dan contact met ons op via meeruren@minocw.nl OCW is op zoek naar schoolbesturen die deze stap willen zetten en het aanbieden van keuzeopties (verschillende vormen van een bonus) willen uitproberen. Het ministerie kan besturen helpen met het opzetten en implementeren van de aanpak.
Wat is het?
De beschikbaarheidstoelage is een geldbonus voor leraren wanneer zij beschikbaar zijn op een dag die zij niet regulier werken. Dat werkt als volgt. Een leraar geeft zich vooraf op als invaller voor een andere dan de eigen school. Wanneer op die dag een leraar door ziekte of een andere onvoorziene omstandigheid niet kan werken wordt de invaller opgeroepen.
Wat kan het opleveren?
De voordelen zijn een win-win: De beschikbaarheidstoelage verlicht de werkdruk van de schoolleider, omdat er een ‘shortlist’ is om te bellen. Het vermindert daarnaast de behoefte aan externe inhuur. Voor de leraar staat er iets extra’s tegenover om een dag beschikbaar te houden om in te vallen, en de leraar kan meemaken hoe het er op andere scholen aan toe gaat wat inspirerend kan werken. De schoolbesturen die al experimenteren met de beschikbaarheidstoelage zien dat leraren die meedoen met veel plezier op andere scholen werken.
De kosten beperken zich tot de geldbonus van zo’n 75 à 85 euro bruto voor een dag invallen (naast de reguliere loonkosten van de dag meer werken). De kosten zijn te maximaliseren door als voorwaarde te stellen dat een leraar zich een X aantal keer per jaar mag opgeven. De beschikbaarheidstoelage kan ook bovenbestuurlijk opgepakt worden door een leraar te laten invallen op een andere school. Groot voordeel van deze toelage is dat hierbij al het geld naar eigen personeel gaat.
Voor een meer compleet overzicht van de kosten en de baten specifiek voor een schoolbestuur kan gemaild worden naar meeruren@minocw.nl.
Wat kan ik doen?
Bij interesse in de beschikbaarheidstoelage kan gebruik gemaakt worden van de concept beschikbaarheidsregeling. Deze vind je onderaan de pagina. (hier)
Bij vragen omtrent de regeling kunt u mailen naar meeruren@minocw.nl.
Ervaringen
Directeur invalteam schoolbestuur Zuid-Holland:
“De directeur meldt in een app dat een docent ziek is en ik kan dan iemand matchen voor die plek. Het onderwijs kan doorgaan; er staan leerkrachten voor de groep. Dat is echt hartstikke mooi. Ook medewerkers die zich beschikbaar hebben gesteld, maar niet worden ingezet, krijgen een toelage. Ook dan loont het.”
“Het grootste voordeel is de continuïteit van het onderwijs, maar ook de verbinding tussen de scholen is heel waardevol.”
Leraar po school Brabant:
“Ik vond het mooi en leerzaam om eens een keer binnen een andere ATO-school te mogen werken. Mooi om andere collega's te leren kennen en je netwerk te vergroten. Daarnaast ook super leerzaam: wat doen ze daar anders en wat kunnen we hier voor ons eigen kindcentrum van leren.”
Leraar po school Brabant:
“Op de invalscholen is het leuk om te zien welke verschillende oplossingen ze hebben voor allerlei praktische zaken bij het werken in de groep. Tot nu toe ben ik altijd hartelijk ontvangen en zijn de collega’s behulpzaam. Het geeft een gevoel van dat je nodig bent voor de leerlingen, voor de school.”
Meer informatie: Beschikbaar materiaal
Hieronder staat het beschikbare materiaal om met de meerurenaanpak aan de slag te gaan. Specifieke informatie over de drie instrumenten staat hierboven per instrument.
- Handout met uitleg over de opbrengsten van de aanpak: Behoud en vergroten werktijdfactor in het primair onderwijs (printversie)
In dit document staat in een notendop uitgelegd welke instrumenten er voor een meerurenaanpak zijn. - Wat levert meer uren werken een leraar financieel op?
Op deze posters is overzichtelijk weergegeven wat leraren financieel overhouden aan meer uren werken. Daarnaast is in het document te zien waar de cijfers op zijn gebaseerd.
Q: Hoe verhoudt de meerurenaanpak van het kabinet bij OCW zich tot het Groeifonds Meer Uren Werkt? Waar kan je als bestuurder terecht?
A: Deze trajecten versterken elkaar. In het groeifonds traject worden verschillende interventies getest (onder andere mantelzorg, combinatiebanen, het goede gesprek, roostering, en andere taken). In de meerurenaanpak van OCW vormt het voeren van het goede gesprek tussen schoolleider en leraar de basis en wordt dit goede gesprek aangevuld met het aanbieden van maatwerkopties. Geïnteresseerde besturen kunnen terecht bij OCW (meeruren@minocw.nl).
Q: Ik ben schoolleider, wat kan ik doen?
A: Als schoolleider kunt u in gesprek met leraren mogelijke obstakels die zij ervaren om meer uren te werken in kaart brengen. Als u daar verder mee aan de slag wilt en wilt weten wat er mogelijk is binnen het bestuur is het belangrijk om eerst met hen te overleggen. Een schoolbestuur kan namelijk aangeven wat mogelijk is of wat zij mogelijk willen maken voor het stimuleren van meer uren. Voor verdere informatie over wat de meerurenaanpak inhoud kunt u bestuurders naar deze pagina verwijzen of dit document met meer informatie over de aanpak van OCW doorsturen.
Q: Wat levert een dag meer werken een leraar financieel gezien op?
A: Voor veel leraren gaat het om een bedrag van PM. Het precieze bedrag verschilt echter per situatie. Voor een aantal voorbeelden hoe dit eruit ziet voor leraren in het po zie onze posters. Of bereken direct hoe uw situatie eruit ziet in de WerkUrenBerekenaar.
Q: Waarom stimuleert OCW leraren om meer uren te werken terwijl de werkdruk onder leraren al zo hoog is?
A: We zijn ons er bewust van dat een hoge werkdruk een van de redenen kan zijn waarom leraren niet meer uren willen werken. Iedereen moet daarom zijn eigen afweging maken over hoeveel uur je in de week kan en wil werken. Onze aanpak probeert vooral meer uren werken, en dat blijven doen, aantrekkelijker te maken.
Werkdruk zit in veel verschillende dingen. Waaronder de combinatie tussen druk op werk en privé. Met het meerurenmaatwerk proberen we juist die werk-privé balans te helpen door het ook privé aantrekkelijker te maken: bijvoorbeeld door een uur later te beginnen of eerder te kunnen stoppen. Of door op een schooldag vrij te kunnen nemen.
Q: Wat is het Groeifonds Meer uren werk(t)! (o.l.v. SZW en Universiteit Utrecht)?
A: Het groeifonds ‘Meer uren werkt!’ heeft als doel om de drempels weg te nemen die het meer uren werken in de weg staan. In de sectoren kinderopvang, zorg en onderwijs gaan organisaties aan de slag met verschillende interventies om drempels rondom urenuitbreiding weg te nemen. De interventies richten zich op:
- roosteren;
- andere taken;
- het goede gesprek;
- combinatiebanen;
- en mantelzorgvriendelijke organisaties.
Iedere interventie wordt in minimaal 30 organisaties uitgevoerd verdeeld over de verschillende sectoren en na afloop geëvalueerd. Daarnaast zijn er twee interventies die breder worden ingezet, namelijk:
- oudervriendelijke organisaties;
- en het wegnemen van misverstanden rondom marginale druk.
Wanneer de interventies voldoende effectief zijn worden ze opgeschaald (vanaf eind 2026). Veelgestelde vragen over het Groeifonds staan hier op de pagina over meer uren werkt van SZW.
Q: In hoeverre zijn de opbrengsten van de meeruren-aanpak bruikbaar in het voortgezet onderwijs?
A: Zowel het goede gesprek als de beschikbaarheidstoelage kunnen ook in het vo gebruikt worden. Meerurenmaatwerk niet, daarmee wordt eerst geëxperimenteerd in het primair onderwijs. Dit komt omdat de tekortproblematiek in het vo anders is, het verschilt per vak.
Het potentieel in het vo is anders dan in het po. De gemiddelde betrekkingsomvang in het vo is vergelijkbaar voor tekortvakken met andere vakken. De gemiddelde werktijdfactor in het vo is 0,8. Tussen de vakken verschilt de gemiddelde werktijdfactor wel, zo ligt dit gemiddelde lager bij (taal)vakken en bij tekenen en beeldende vorming. Dit zijn ook de vakken waar relatief meer vrouwen werken. Dit volgt uit cijfers van onderzoeksbureau Centerdata (2024) deze geven meer inzicht over de gemiddelde betrekkingsomvang in relatie tot de vakken in het vo.